Rów Bodzewski jest ciekiem V rzędu, prawostronnym dopływem rzeki Kani, do której uchodzi w km 8+570 jej biegu. Na mapach Wojskowego Instytutu Geograficznego z lat 30. XX wieku [1], które przedstawiają sytuację z przełomu XIX i XX wieku widać jednak, że ostatni, około 450-metrowy odcinek Rowu Bodzewskiego istnieje od zaledwie kilkudziesięciu lat. Dawniej bowiem ciek ten, od profilu zlokalizowanego w odległości 200-250 metrów poniżej drogi Krajewice-Podrzecze, kierował wodę na północ i dalej systemem rowów melioracyjnych łączył się z rzeką Kanią.
Długość cieku, zależnie od źródła danych, mieści się w przedziale od 4,63 km [2] do około 5,88 [3]. Niemniej rzeczywista długość jest większa w związku z silnie krętym, czy wręcz meandrowym przebiegiem cieku na odcinku leśnym (km ~0+750 - ~1+400). Średni, wyrównany spadek cieku wynosi około 6,5 promila. (rys. 1). Tego rzędu spadkiem charakteryzują się cieki wyżynne i podgórskie. Dla porównania można wspomnieć, że dla rzeki Kani wartość ta wynosi niespełna 1 promil.
Rys. 1. Profil podłużny Rowu Bodzewskiego.
Krzywa pomarańczowa wskazuje przebieg wyrównanego profilu podłużnego cieku (porównawczo).
źródło: opracowanie własne na podstawie Mapy Topograficznej Polski 1:10 000 (GUGiK)
Zlewnia Rowu Bodzewskiego zajmuje niespełna 9 km2 wschodniego zbocza Pradoliny Żerkowsko-Rydzyńskiej odwadnianej na północ przez rzekę Kanię, a na południowy-zachód przez Rów Polski (d. Kopanica). Nachylenie powierzchni zlewni sięga od mniej niż 1 promila (rejon ujścia, oś rozcięcia erozyjnego z korytem Rowu Bodzewskiego) do 5-8 promili w osiach grzbietów i ponad 10 promili na najbardziej stromych zboczach. W zlewni obserwuje się przykłady ruchów masowych (stokowych) - występują niewysokie urwiska, osuwiska związane między innymi z erozyjną działalnością wód Rowu Bodzewskiego (zewnętrzne brzegi koryta). Tam notuje się nachylenie zboczy sięgające 90 stopni. Poniżej profil poprzeczny doliny Rowu Bodzewskiego w rejonie km 1+000 (rys. 2).
Rys. 2. Profil poprzeczny doliny Rowu Bodzewskiego w rejonie km 1+000.
źródło: opracowanie własne na podstawie Mapy Topograficznej Polski 1:10 000 (GUGiK)
Wartości deniwelacji osiągają od około 1 metra w górnej części zlewni do kilkunastu metrów (rys. 2) w dolnej części zlewni. Różnica wysokości między najwyższym i najniższym punktem zlewni przekracza 40 metrów. Odcinek leśny, z racji meandrowego przebiegu cieku oraz głębokiego głębokiego wcięcia koryta w dolinę wydaje się najbardziej malowniczy.
Zlewnia Rowu Bodzewskiego pokryta jest głównie piaskami gliniastymi oraz glinami, a więc osadami o słabej przepuszczalności [4,5]. Stąd względna łatwość formowania się spływu powierzchniowego przy intensywnych opadach deszczu. Osady aluwialne doliny rzeki Kani występują w dole zlewni. W strukturze użytkowania dominują grunty orne stanowiące ponad 95% powierzchni zlewni. Lasy zajmują nieco ponad 1% [6].
Zwierciadło płytkich wód podziemnych zalega na niewielkiej głębokości, przeważnie do 3 metrów. Większe głębokości obserwuje się między Bodzewkiem a Ziółkowem. W miejscowych studniach zwierciadło wód podziemnych, w czasie pomiarów w okresie letnim [5], znajdowało się od 4 do 7 metrów niżej niż w okolicznych studniach. Można więc przypuszczać, że przebiega tam kopalna dolina Rowu Bodzewskiego łącząca się ze współczesnym rozcięciem na zachód od Bodzewka, w rejonie km 2+500 biegu Rowu Bodzewskiego. Aktualnie kopalny odcinek wykorzystuje niewielki ciek, jeden z lewostronnych dopływów Rowu Bodzewskiego. Na terenie zlewni znajdują się 4 ujęcia wód podziemnych (studnie) [7].
Długość zlewni Rowu Bodzewskiego przekracza 5,5 km, szerokość waha się od mniej niż 500 metrów w rejonie ujścia do ponad 2 km w górnej części zlewni. W systemie hydrograficznym zlewni jedynie Rów Bodzewski (ciek główny) ma charakter stały. Pozostałe cieki są okresowe i prowadzą wodę roztopową (z pokrywy śnieżnej) oraz z opadów atmosferycznych (w trakcie ich trwania i krótko po zakończeniu). W strukturze odpływu Rowu Bodzewskiego dominuje spływ powierzchniowy. Składowa podziemna ma mniejsze znaczenie, najmniejsze (śladowe) w odniesieniu do cieków okresowych. Kulminacje wezbrań są więc stosunkowo wysokie (względem rzeki Kani), a same fale wezbraniowe krótkie. Największa część odpływu rocznego związana jest ze śródzimowymi oraz wiosennymi roztopami. Wówczas też względnie dużego znaczenia nabiera odpływ podziemny. Miejscami tworzą się okresowe źródła związane z odpływem śródpokrywowym (fot. 1).
Fot. 1. Przykład okresowego źródła w zlewni Rowu Bodzewskiego (odcinek leśny).
Woda podziemna wypływa na powierzchnię wykorzystując system korzeniowy drzew.
Woda podziemna wypływa na powierzchnię wykorzystując system korzeniowy drzew.
Na korze drzewa widoczny ślad maksymalnego stanu wody z okresu roztopów.
Szacowany wydatek < 5 l/s
źródło: fot. własna
Podczas wizyty w zlewni, dnia 2 marca 2013 roku, wykonałem pomiar natężenia przepływu w korycie Rowu Bodzewskiego, w km 0+950 [3]. Poniżej fotografia profilu pomiarowego (fot. 2).
Fot. 2. Rów Bodzewski w rejonie km 0+950. Widok w górę cieku
źródło: fot. własna (2013-03-02, g. 11:00)
Szerokość zwierciadła wody przekroju poprzecznego koryta Rowu Bodzewskiego w profilu km 0+950 wyniosła 1,90 [m], natomiast średnia głębokość 0,20 [m]. Biorąc pod uwagę, że średnia prędkość przepływu w okresie pomiaru wyniosła 0,39 [m/s], wartość natężenia przepływu obliczono na 0,15 [m3/s]. Wartość odpływu jednostkowego, czyli iloraz natężenia przepływu (odpływu ze zlewni ograniczonej profilem pomiarowym) i powierzchni zlewni powyżej profilu pomiarowego (A = 8,6 km2) wyniósł około 17 [l/s/km2]. Ustalono jednocześnie prawdopodobny zasięg kulminacji ostatniego wezbrania roztopowego (koniec lutego). Stwierdzono, że szerokość zwierciadła wody wyniosła 2,0 [m], średnia głębokość 0,4 [m], a średnią prędkość w korycie oszacowano na 0,5 [m/s]. Stąd wartość natężenia przepływu w kulminacji wezbrania oszacowano na 0,4 [m3/s], co daje nieco ponad 45 [l/s/km2] odpływu jednostkowego.
Rys. 2. Rozkład prędkości w korycie Rowu Bodzewskiego w profilu km 0+950
pomiar: 2013-03-02, 11:00
źródło: opracowanie własne na podstawie własnych pomiarów
Dla porównania można podać, że średni roczny odpływ ze zlewni wynosi 0,030-0,035 [m3/s], co daje około 3,8 [l/s/km2] odpływu jednostkowego.
Poniżej kilka dodatkowych fotografii ze zlewni Rowu Bodzewskiego.
Fot. 3. Widok na rolniczą i leśną część zlewni Rowu Bodzewskiego
źródło: fot. własna
_____________________________________
Źródła:
[1] http://www.mapywig.org/m/wig25k/P41-S24-E_GOSTYN_1933.jpg
[2] http://www.melioracja.leszno.eu/files/143/wykaz_ciekow_wedlug_gmin_i_powiatow.pdf
[3] http://maps.geoportal.gov.pl/webclient/ (Mapa Topograficzna Polski 1:10 000)
[4] http://maps.geoportal.gov.pl/webclient/ (Mapa Hydrograficzna Polski 1:50 000)
[5] http://ikar2.pgi.gov.pl/mvs_viewer/ (Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski 1:50 000)
[6] http://maps.geoportal.gov.pl/webclient/ (BDOT, Ortofotomapa)
[7] http://spdpsh.pgi.gov.pl/PSHv7/ (System Przetwarzania Danych Państwowej Służby Hydrogeologicznej)
