"Szwajcaria Godurowska" to malowniczy obszar zlokalizowany w rejonie wsi Godurowo, na granicy gminy Piaski Wielkopolskie i Borek Wielkopolski. Zajmuje kilka km2 głęboko wciętego rozcięcia erozyjnego północnej krawędzi Wysoczyzny Kaliskiej. Osią "Szwajcarii Godurowskiej" jest Dąbrówka - struga, czyli ciek płynący wolno w terenie o małych deniwelacjach. W Polsce strugi występują głównie na nizinach. Charakteryzują się spadkami do 2 promili, a na obszarach o bardziej zróżnicowanej rzeźbie czasami więcej - do 5 promili. Zlewnie strug, podobnie jak potoków górskich, na ogół nie przekraczają 100 km2 [1].
Rzeźba tego uroczego miejsca kształtowana jest od około 20 tys. lat, tj. od momentu ustąpienia lądolodu skandynawskiego (faza leszczyńska zlodowacenia Wisły). Woda płynąca z południa erodowała piaski gliniaste i gliny powodując obniżanie dna w ślad za lokalną bazą erozyjną Pradoliny Żerkowsko-Rydzyńskiej. Poza doliną będącą efektem erozji dennej, w krajobrazie zaznacza się bardzo charakterystyczny element działania erozji bocznej - meandry. Dąbrówka płynie bardzo krętym korytem. Zakola osadzone są ciasno w profilu podłużnym cieku. Meandry powstają z reguły w dolnych odcinkach cieków, gdzie notuje się niewielki spadek podłużny dna koryta. Zakola Dąbrówki faktycznie ukształtowany się głównie w dolnym biegu strugi, ale niekoniecznie z powodu małego spadku. Ten bowiem, w odcinku leśnym, wynosi około 3 promile, co jest dość dużą wartością w skali całego cieku. Być może więc mamy do czynienia z meandrowaniem wymuszonym litologią czy nawet drzewostanem.
Fot. 1. Jeden z wielu meandrów strugi Dąbrówki
(źródło: fot. własna)
W krajobrazie "Szwajcarii Godurowskiej", poza zasadniczą doliną Dąbrówki, zaznaczają się inne, mniejsze rozcięcia erozyjne wytworzone przeważnie na wschodniej krawędzi doliny, w rejonie Grodnicy czy Dąbrówki. Charakteryzują się dużym spadkiem podłużnym, rzędu kilkunastu czy nawet kilkudziesięciu promili (zwłaszcza rozcięcia na zachodnim zboczu doliny). Wskutek opadów atmosferycznych (przede wszystkim o dużej efektywności) oraz roztopów, prowadzą do kilkudziesięciu litrów wody na sekundę kształtując podłoże na drodze erozji dennej i wstecznej (fot. 2 - 4).
Fot. 2. Jedno z wielu małych rozcięć erozyjnych w zboczu doliny Dąbrówki,
prowadzących wodę okresowo w związku z opadami atmosferycznymi roztopami
prowadzących wodę okresowo w związku z opadami atmosferycznymi roztopami
(źródło: fot. własna)
Fot. 3. Przykład większego parowu prowadzącego wodę jeszcze wiele dni
po zaniku pokrywy śnieżnej; widok w dół biegu
(źródło: fot. własna)
Fot. 4. Widok na dolinę Dąbrówki.
Po prawej widoczny szeroki, ujściowy odcinek parowu z fot. 3.
Przykład największego, lewostronnego, okresowego dopływu strugi Dąbrówki.
Po prawej widoczny szeroki, ujściowy odcinek parowu z fot. 3.
Przykład największego, lewostronnego, okresowego dopływu strugi Dąbrówki.
(źródło: fot. własna)
Poza przykładami erozyjnej działalności wody w zlewni Dąbrówki, odnajdujemy również formy akumulacyjne, np. odsypy na wewnętrznym (wypukłym) brzegu koryta. Na przeciwległym brzegu (zewnętrznym, wklęsłym) znajduje się ploso (fot. 5) - przegłębienie.
Fot. 5. Fragment meandru. Po prawej brzeg wypukły z odsypem (gł. piasek), w głębi ploso (przegłębienie) u podnóża brzegu wklęsłego (stromego) jako efekt erozji bocznej.
(źródło: fot. własna)
____________________________
[1] Nazewnictwo geograficzne Polski, t. 1, Hydronimy. GUGiK, Warszawa 2006.
