Rzeka Kania, lewostronny dopływ Kościańskiego Kanału Obry, charakteryzuje się dość dobrze, w porównaniu z okolicznymi ciekami, rozwiniętą siecią budowli hydrotechnicznych. Większość z nich, jak sądzę, powstała po II wojnie światowej, bowiem ani na mapach niemieckich z przełomu XIX i XX wieku, ani na fotomapie z 1940 roku nie ma śladu ich istnienia.
Ogólnie biorąc, budowle hydrotechniczne w korycie rzeki Kani czasy świetności mają za sobą. Aktualnie swoją rolę spełniają de facto tylko dwa jazy zastawkowe. Ale po kolei.
Podczas inwentaryzacji, w korycie rzeki Kani zlokalizowałem:
- 5 zastawek,
- 3 jazy zastawkowe,
- 2 progi (wodne),
- 1 klapę zwrotną,
- 3 historyczne budowle hydrotechniczne, w tym jeden próg wodny.
Poza budowlami w korycie rzeki Kani, również na dopływach (Rów Bodzewski, Dopływ z Piasków, Brzezinka, Rów Ostrowski) odnajdujemy przykłady budowli hydrotechnicznych, tj. zastawek (Brzezinka w profilu odpływu ze stawu przeciwpożarowego we wsi Brzezie), przepustów betonowych czy klapy zwrotnej (Rów Ostrowski).
Poniżej krótka charakterystyka wybranych obiektów hydrotechnicznych:
1. Zastawka, a właściwie betonowe przyczółki z wnęką na zastawkę
Fot. 1. Betonowe przyczółki z wnękami na zastawkę. Rzeka Kania - widok w dół rzeki
źródło: fotografia własna
- lokalizacja geograficzna: 51,831207 st. N; 17,005402 st. E;
- kilometr biegu rzeki: 10+790;
- wymiary światła zastawki: 2,00 x 1,50 [m];
- stan techniczny: dobry;
- stan wody w momencie inwentaryzacji: 13 cm (strefa stanów niskich).
2. Jaz zastawkowy
Fot. 2. Jaz zastawkowy po przejściu fali wezbraniowej z 5 maja 2012 (po lewej) i w czasie pracy (po prawej)
źródło: fotografia własna
- lokalizacja geograficzna: 51,897144 st. N, 17,012999 st. E;
- kilometr biegu rzeki: 2+160;
- wymiary światła jazu: 4,60 x 1,60 [m];
- stan techniczny: dobry.
- uwagi: Na fotografii po lewej widać, że jaz zastawkowy pokrywa masa popowodziowa (gałęzie, trawy), która osadziła się na nim podczas przechodzenia fali wezbraniowej wywołanej ulewnym opadem deszczu o prawdopodobieństwie około 1% (tzw. opad stuletni), jaki dnia 5 maja 2012 roku, około godziny 21 nawiedził dorzecze Kani. Przed wystąpieniem wezbrania jaz był w pozycji zamkniętej (fot. po prawej), co spowodowało przekroczenie stanu wody brzegowej (stan pełnokorytowy) powyżej budowli.
Dwa jazy zastawkowe w korycie Kani zamykane są na kilka miesięcy (w okresie hydrologicznego lata), co powoduje spiętrzenie wody powyżej budowli, z reguły o około 1 metr.
3. Próg wodny
Dwa jazy zastawkowe w korycie Kani zamykane są na kilka miesięcy (w okresie hydrologicznego lata), co powoduje spiętrzenie wody powyżej budowli, z reguły o około 1 metr.
3. Próg wodny
Fot. 3. Próg w korycie rzeki Kani w czasie stanów niskich (po lewej - widok w górę rzeki)
i w strefie cofki zamkniętego jazy poniżej (po prawej - widok w dół rzeki)
źródło: fotografia własna
- lokalizacja geograficzna: 51,909486 st. N; 17,014656 st. E;
- kilometr biegu rzeki: 1+670.
4. Klapa zwrotna - element sieci wodociągowej lub melioracyjnej, urządzenie sieciowe lub końcowe instalacji wodnych zabezpieczające przed cofaniem się wody z głównych kolektorów, koryt rzek do rurociągów i kolektorów dolotowych. Taką klapę zamontowano w ujściu Rowu Ostrowskiego do rzeki Kani. Zabezpiecza ona przed cofaniem się wody z koryta rzeki do rowu (głównie przepustu kończącego rów) podczas spiętrzenia wody w Kani związanego z zamknięciem jazu na Kościańskim Kanale Obry.
Fot. 4. Klapa zwrotna w ujściu Rowu Ostrowskiego do rzeki Kani
źródło: fotografia własna
- lokalizacja geograficzna: 51,922617 st. N; 17,020859 st. E;
- kilometr biegu rowu: 0+000
- kilometr ujścia do rzeki Kani: 0+097.
5. Przykłady dawnych budowli hydrotechnicznych
Fot. 5. Pozostałości budowli hydrotechnicznej z łatą wodowskazową na prawym brzegu rzeki Kani
źródło: fotografia własna
- lokalizacja geograficzna: 51,885997 st. N; 17,018619 st. E;
- kilometr biegu rzeki: 4+400 (około 80 metrów powyżej mostu do cukrowni);
Fot. 6. Pozostałości budowli hydrotechnicznej w korycie rzeki Kani. Na fotografii widoczny próg wodny
źródło: fotografia własna
- lokalizacja geograficzna: 51,916333 st. N; 17,016671 st. E;
- kilometr biegu rzeki: 0+860.
Na koniec fotografia profilu zrzutu oczyszczonych ścieków z Zakładu Wodociągów i Kanalizacji w Gostyniu do rzeki Kani.
Fot. 7. Wylot kanału do odprowadzania ścieków z ZWiK w Gostyniu do rzeki Kani
- lokalizacja geograficzna: 51,895771 st. N; 17,013174 st. E;
- kilometr biegu rzeki: 3+220 (3+250 wg Programu Ochrony Środowiska Gminy Gostyń);
- wylot betony o średnicy 800 mm.
- wylot betony o średnicy 800 mm.
_________________________________
Źródła informacji:
- inwentaryzacja własna,
- własne pomiary światła budowli oraz pomiary geolokalizacyjne (GPS),
- kilometraż na podstawie pomiarów z ortofotomapy (http://www.geoportal.gov.pl),
- Program Ochrony Środowiska Gminy Gostyń 2005;
- fotografie autorskie,
- definicja klapy zwrotnej na podstawie http://www.klapazwrotna.com.pl/
